Twórczyni metody
dr Anna Jean Ayres (1920-1989) psycholog i terapeuta zajęciowy, pracownik naukowy na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. W latach 60 tych ubiegłego stulecia w oparci o wiedzę z zakresu neurobiologii, psychologii, pedagogiki i terapii opracowała hipotezy wskazujące na zależność pomiędzy funkcjami psychoneurologicznymi a trudnościami w uczeniu się. Poprzez kolejne lata badań i studiów teoretycznych Ayres opracowuje szczegółowo teorię rozwoju integracji sensorycznej i jej rolę w rozwoju dziecka. Tworzy 18 testów do badania dysfunkcji w zakresie integracji sensorycznej weryfikuje je w trakcie licznych badań. Noszą one dziś nazwę Południowo Kalifornijskich Testów Integracji Sensorycznej. Każdy test mierzy psychoneurologiczne procesy, przyczyniające się do wykształcenia zdolności do uczenia się. Opracowuje metody terapii dzieci z zaburzeniami w zakresie integracji sensorycznej. Pisze i publikuje kilkadziesiąt artykułów, kilka książek m.in. „Sensory Integration and Lerning Disorders” i „Sensory Integration and the Child”, kręci kilka profesjonalnych filmów szkoleniowych.
Co to takiego Integracja Sensoryczna?
Ayres definiuje integracje sensoryczną jako proces, dzięki któremu mózg: (1. otrzymuje informacje ze wszystkich zmysłów (2. segregując, rozpoznając, interpretując i (3. integrując ze sobą i (4. wcześniejszymi doświadczeniami (5. odpowiada adekwatną reakcją. Inaczej mówiąc integracja sensoryczna jest taką organizacją wrażeń by mogły być użyte w działaniu. Nasze zmysły dostarczają nam informacji o fizycznej kondycji naszego ciała i otoczenia wokół nas. Informacje te płyną do naszego mózgu tak jak rzeki płyną do morza. Niezliczone fragmenty sensorycznych informacji trafiają do mózgu w każdej chwili naszego istnienia, nie pochodzą one tylko z oczu czy uszu ale również z każdego punktu w ciele(zmysł dotyku, propriocepcji) a nawet ze specjalnego zmysłu, który odbiera siłę grawitacji i ruch naszego ciała. Mózg nieustannie organizuje te informacje gdy jesteśmy ruchu, gdy się bawimy,uczymy, czy tez odpoczywamy. Mózg lokalizuje, segreguj i zarządza tymi informacjami. Gdy informacje płyną w prawidłowej organizacji w sposób zintegrowany: mózg może ich użyć do formowania percepcji, zachowania czy uczenia się. Gdy strumień informacji jest zdezorganizowany, życie (funkcjonowanie systemu nerwowego) jest w pełni zdezorganizowane, mózg otrzymuje informacje często wykluczające się wzajemnie.
Podstawowe systemy sensoryczne:
SŁUCH: Dźwięki stymulują receptory w uchu wewnętrznym by wysyłały impulsy do pnia mózgu. Impulsy te łączą się z impulsami z: układu przedsionkowego, mięśni a także ze skóry. Słuchowe centra organizacyjne są bardzo bliskie centrów wzrokowych w pniu mózgu i wymieniają między sobą informacje. Tak jak wzrokowe, słuchowe impulsy dalej biegną do innych części pnia mózgu i do móżdżku dla integracji z innymi wrażeniami i informacjami motorycznymi.
UKŁAD PRZEDSIONKOWY: W uchu wewnętrznym znajduje się dwa typy receptorów dostarczających nam informacji o pozycji i ruchach głowy. Pierwszy typ receptorów mieści się w woreczku i łagiewce – każde ucho zawiera poziomą łagiewkę i pionowy woreczek, które rejestrują każdy linearny ruch głowy. Drugi typ receptorów leży w cienkich zamkniętych kanałach zwanych kanałami półkolistymi. Całość jest elastyczna i pod naciskiem uchyla się a po ustąpieniu nacisku powraca do poprzedniej pozycji – rejestrując ruch obrotowy.
PROPRIOCEPCJA: Odnosi się do informacji sensorycznych powodowanych przez kurczenie się i rozciąganie mięśni, ścięgien oraz przez rozciąganie i uciskanie na stawy. Te informacje powstają szczególnie podczas ruchu, ale również powstają gdy stoimy, są w sposób ciągły wysyłane do mózgu by powiedzieć nam o naszej pozycji. Ponieważ jest bardzo dużo mięśni, ścięgien, i stawów dlatego ten system jest równie duży jak dotykowy. Proprioceptywne informacje biegną przez rdzeń kręgowy do góry do pnia mózgu i móżdżku a pewne z nich dochodzą do kory mózgowej. Większość tych informacji przebiega poza naszą świadomością. Propriocepcja pozwala nam poruszać się, jeśli jest zbyt mało informacji proprioceptywnych nasze ruchy są wolniejsze, bardziej niezgrabne i zawierają wiele błędów. Jeśli propriocepcja nie jest wystarczająca by powiedzieć co robią np. ręce, to trudno jest nimi manipulować, wyjąć coś z kieszeni, odkręcić pokrywkę. Bez adekwatnej propriocepcji z tułowia i nóg trudno jest dobrze obsługiwać samochód, uprawiać sport. Wtedy musimy patrzeć na to co robimy.
CZUCIE: Skóra ma wiele rożnych receptorów do odbioru bodźców dotykowych, nacisku, gorąca, zimna, bólu i ruchu włosków na skórze. My zwykle nie zwracamy wiele uwagi na rolę dotyku w naszym życiu. System dotykowy to największy system sensoryczny w naszym ciele odgrywa zasadniczą rolę w ludzkim zachowaniu zarówno fizycznym jak i psychicznym. Z pnia mózgu dotykowe informacje są rozdzielane do rożnych części mózgu. Używane są one na wyższych poziomach mózgu do tego byśmy mogli się poruszać efektywnie, aby można było uporządkować działanie systemu pobudzającego (twór siatkowaty), systemu emocjonalnego i do tego by nadać znaczenie innym informacjom sensorycznym. System czuciowy jest pierwszym systemem gotowym do funkcjonowania na długo przed wzrokowym i słuchowym.
WIDZENIE: Światło stymuluje siatkówkę by wysyłała wzrokowe sensoryczne informacje do centrów wzrokowych w pniu mózgu. Centra te dokonują pierwszej obróbki w relacji do innych typów sensorycznych informacji szczególnie do informacji wejściowych z mięśni i stawów, systemu przedsionkowego. Te działania integracyjne pnia mózgu informują naszą podstawową świadomość o otoczeniu i lokalizacji rzeczy w przestrzeni. Informacje z tej części pnia mózgu przechodzą do innych części pnia mózgu i móżdżku by zostały zintegrowane z motorycznymi informacjami pochodzącymi z mięśni które poruszają oczami i szyją. Pozwala to nam podążać oczami za poruszającym się przedmiotem.
Diagnoza procesów Integracji Sensorycznej (SI):
By móc ustalić faktyczny poziom zaburzeń procesów Integracji Sensorycznej lub wykluczyć zaburzenia Integracji Sensorycznej konieczne jest przeprowadzenie Diagnozy. W przypadku stwierdzenia zaburzeń, rodzice zapoznawani są z poziomem i skalą nieprawidłowości. Jest to jednocześnie czas za zadanie sobie pytania: Czy akceptuję stan faktyczny i czy jestem gotowy/gotowa podjąć trud rozpoczęcia i uczestniczenia w terapii? Diagnoza składa się z 5 części: (1.wywiad z rodzicami oraz wypełnienie przez rodziców Kwestionariusza Rozwoju Sensomotorycznego; 2. Próby Obserwacji klinicznej; 3. Południowo Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej;4. analiza zgromadzonej dokumentacji oraz otrzymanych wyników; 5. Przedstawienie rodzicom Oceny procesów SI, wyjaśnienie wątpliwości, ustalenie planu dalszego postępowania z dzieckiem. Standardowo procedura Diagnozy SI obejmuje 3 diagnostyczne spotkania z dzieckiem (w przypadku trudności diagnostycznych, ilość spotkań z dzieckiem może maksymalnie osiągnąć 5) oraz 1 końcowe z rodzicami dla przedstawienia Oceny Rozwoju Integracji Sensorycznej. Dzieci mogą być diagnozowane w każdym wieku, nie ma tu granicy wiekowej, jednak diagnostycznie najlepszy okres to wiek pomiędzy 4 a 10 rokiem życia.
POMOC DLA RODZICÓW – odpowiedz na poniższe pytania:
Czy Państwa dziecko:
– było wcześniakiem lub przyszło na świat po „ciężkim” porodzie?
– jest dzieckiem specjalnej troski?
– wymaga specyficznej pomocy edukacyjno-terapeutycznej?
– w niemowlęctwie nie lubiło lub nadal nie lubi kołysania, huśtania, wysokiego podnoszenia?
– ma problemy ze zmianami ułożenia ciała w przestrzeni?
– niechętnie kładzie się na leżance np. podczas wizyty lekarskiej?
– miało kiedyś lub ma obecnie problemy z równowagą?
– często się potyka?
– bywa nadmiernie ruchliwe?
– bywa agresywne?
– jest nadmiernie statyczne?
– reaguje na dotyk jakby był bolesny?
– nie czyje bodźców bólowych?
– nie lubi pewnych ubrań?
– nie lubi metek ubraniowych?
– nie lubi określonych pokarmów?
– ma kłopoty z zasypianiem?
– zbyt wcześnie wstaje?
– nie lubi mycia głowy, czesania włosów, obcinania paznokci?
– jest nadmiernie „gadatliwie”?
– nadmiernie się rozprasza podczas gdy w tle słychać np. szczekanie psa, muzykę?
– poznaje otoczenie za pomocą węchu?
– itp.
Powyższe pytania a właściwie twierdzące odpowiedzi na co najmniej 4 pytania, mogą wskazywać na naturę zaburzeń w funkcjonowaniu dziecka. Warto się wówczas zastanowić nad pełną Diagnozą,by potwierdzić lub wykluczyć zburzenia SI.
Terapia:
Powinna rozpocząć się tylko i wyłącznie po przeprowadzeniu Diagnozy, może się odbywać pod nadzorem terapeuty posiadającego odpowiednie kwalifikacje. Każde dziecko realizuje swój własny, indywidualny program terapii. Najczęściej terapia odbywa się 1-2 razy w tygodniu w gabinecie wyposażonym w pomoce do prowadzenia specjalistycznej terapii. Ważnym elementem terapii jest również prowadzenie tzw. „Diety sensorycznej” – jest to element terapii wykonywany w domu rodzinnym przez rodziców/opiekunów pod ścisłym nadzorem specjalisty.
Info i zapisy:
mgr Renata Stanek tel. 512 112 243
mgr Marek Stanek tel. 509 527 194